W ramach projektu „Wielka literatura w przestrzeni cyfrowej” Radio Kielce, w latach 2023-2025, nagra w formie audiobooków największe dzieła literackie, jakie powstały na terenie regionu świętokrzyskiego bądź zostały napisane przez autorów trwale związanych z ziemią kielecką. Zapraszamy do słuchania pierwszego z audiobooków: Wincenty Kadłubek - „Kronika dziejów Polski”. Czyta Andrzej Pieczyński. Kronika dziejów Polski obejmuje dzieje od czasów pradawnych po 1202 rok. Została spisana przez Wincentego Kadłubka na polecenie księcia Kazimierza II Sprawiedliwego. Dzieło to, liczące cztery księgi, zostało napisane po łacinie i obok Kroniki Galla Anonima stanowi główne źródło wiedzy o historii Polski do końca XII wieku. W pierwszej księdze kroniki wątki dziejów Polski przeplatają się z dziejami legendarnymi i historią starożytną. Wincenty Kadłubek rozpoczął swą pracę pisarską prawdopodobnie w 1190 roku i trwała ona jeszcze z pewnością w 1205 roku (w IV księdze można znaleźć informacje dotyczące bitwy pod Zawichostem, która rozegrała się 19 czerwca 1205 roku), a została przerwana w 1208 roku, kiedy Wincenty Kadłubek objął godność biskupa krakowskiego. Kronika została wydana (po łacinie) po raz pierwszy w 1612 roku, wydanie polskojęzyczne natomiast pochodzi z 1862 roku. Całość dzieła została poprzedzona przez autora prologiem. Jest to utwór niezwykle charakterystyczny dla współczesnych tendencji exordialnych. Jest to krótka opowieść o trzech postaciach o antycznych imionach symbolizujących topos skromności. Autorskim zamierzeniem było ukazanie swoich motywacji odnośnie do powstania dzieła. Pisanie o losach narodu jest tu ujęte jako przedsięwzięcie moralne i polityczne służące współczesnym oraz potomnym. Wincenty Kadłubek wskazuje także na księcia Kazimierza Sprawiedliwego, który zlecił mu napisanie tej kroniki. Księga pierwsza przedstawia pochodzenie narodu polskiego w świetle legend i podań etnogenetycznych. Wincenty Kadłubek poza cyklem podań wielkopolskich, napisanych już przez Galla, umieścił także cykl legend małopolskich: o Kraku zwanym Grakchem, pokonaniu smoka i założeniu miasta, o Wandzie i o podstępie Lestka z kolcami. Podania te w zamyśle miały łączyć przeszłość narodu z tradycją starożytną. Księga druga obejmuje okres od założenia państwa aż po konflikt Bolesława Krzywoustego ze Zbigniewem (ok. 1110 r.). Księga trzecia przedstawia losy kraju pod samodzielnymi rządami Krzywoustego oraz podczas rozbicia dzielnicowego. Księga czwarta rozpoczyna się wstąpieniem na tron Mieszka III Starego, a urywa się w momencie opowiadania o 1202 roku. Ma zupełnie inny charakter literacki. Zawiera narracje z okresu znanego mistrzowi z autopsji. Zmiana formy narracji pozwoliła ją ożywić i zdynamizować. Opowiadanie stało się bardziej dramatyczne. Wincenty był nie tylko kronikarzem, ale także apologetą Kazimierza II Sprawiedliwego. Stworzył wizerunek idealnego władcy. Opis zewnętrzny zbiega się z prezentacją zalet wewnętrznych Kazimierza II. Jego charakterystyka jest wygłaszana przez jednego z „najznakomitszych mężów”, co podnosi jej prestiż. Władca opisywany posiada zestaw „cnot oczyszczających”. Były to zalety polityczne (we współżyciu z ludźmi i w rządzeniu), oczyszczające (wyzwalające ducha od ciała, wspomagające w walce ze złem), ducha oczyszczonego oraz zalety egzemplaryczne. Ideał władcy łączy się w kronice z koncepcją państwa (łac. res publica) jako monarchii rządzonej na mocy prawa ustanowionego przez panujących, wybieranych przez obywateli. Łączy się to z podaniem o Grakchu.